از میان روش‌های درمانی مختلفی که برای بهبود وضعیت روانشناختی میانسالان ارائه شده است، درمان روان‌درمانی پویشی کوتاه مدت نتایج مفیدی را کسب ‌کرده‌است. نتایج تحقیقات مختلف حاکی از این است که درمان‌های روان‌تحلیلی، از نتایج درمانی پایدارتری نسبت به دیگر روش‌های درمانی برخوردارند. به عقیده بنیان گذاران روان‌درمانی پویشی کوتاه مدت و همچنین محققانی که مفاهیم مرتبط با این نظریه درمانی را مورد آزمون قرار داده‌اند، این درمان به افراد مبتلا به علائم آسیب‌شناسی روانی، چرایی به وجود آمدن علائم‌شان را نشان می‌دهد و با ایجاد تغییرات ساختاری در شخصیت آن‌ ها، درمان را عملی می‌سازد و سلامت روان را برای فرد به ارمغان می‌آورد.ادبیات پژوهش حاکی از این است که خصوصیات روش روان‌درمانی پویشی کوتاه مدت به گونه‌ای است که می‌تواند نحوه سازگاری افراد با مشکلاتی که فشار روانی زیادی به فرد وارد می‌آورند را بهبود بخشد و در کیفیت روابط صمیمی و اعتماد بین فردی افراد تداخلات مثبتی را ایجاد کند. ‌بنابرین‏ قابل پبش‌بینی است که درمان روان‌درمانی پویشی کوتاه مدت باعث افزایش رضایت از زندگی و کاهش علائم بحران هویت میانسالی افراد گردد.

فصل سوم: روش پژوهش

طرح پژوهش

مطالعه حاضر از لحاظ هدف کاربردی می‌باشد. در پژوهش حاضر از روش شبه آزمایشی از نوع پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل برای بررسی اثربخشی روان‌درمانی پویشی کوتاه مدت به شیوه گروهی بر کاهش علائم بحران هویت میانسالی و افزایش رضایت از زندگی میانسالان استفاده شد. در طرح‌های شبه آزمایشی از نوع پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل متغیر وابسته قبل و بعد از ارائه متغیر مستقل اندازه‌گیری می‌شود و مراحل زیر را شامل می‌شود:

۱٫ اجرای پیش آزمون

۲٫ قرار دادن آزمودنی‌ها در معرض متغیر مستقل

۳٫ اجرای پس‌آز‌مون و مقایسه نتایج حاصل با بهره گرفتن از آزمون آماری مناسب

‌بنابرین‏ دیاگرام آن به صورت زیر ترسیم می­ شود:

_۲T

X

_۱T

_۱G

گروه آزمایش

_۴T

_

_۳T

_۲G

گروه کنترل

^{منظور از ۱T و ۳T پیش آزمون، ۲T و ۴T پس آزمون و x روان‌درمانی پویشی کوتاه مدت به شیوه گروهی می‌باشد.}

شرکت کنندگان

کلیه مراجعین که در بهمن ماه سال ۱۳۹۳برای رفع مشکلات روانی به کلنیک روانشناختی ارین شهر مشهد مراجعه می‌کنند و در بازه سنی ۳۵ تا ۵۰ سالگی قرار دارند، جامعه تحقیق حاضر را تشکیل می‌دهند.

پژوهشگر نمونه‌ای به حجم ۱۶ نفر را با توجه به معیارهای شمول (شکایت از نشانگان آسیب‌شناسی روانی و بازه سنی ۳۵ تا ۵۰ سالگی) از بین افراد جامعه آماری انتخاب کرد. اعضای نمونه انتخابی به صورت جایگزینی تصادفی در دو گروه قرار گرفتند، بدین ترتیب در هر گروه تعداد ۸ نفر حضور داشتند. دلیل انتخاب این حجم برای هر گروه آن بود که اصولاً در گروه‌های هفتگی حدود ۸ تا ۱۲ عضو به همراه یک رهبر می‌تواند مناسب باشد (یالوم و لزسز، ۲۰۰۵).

ابزار تحقیق

در این پژوهش برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز از پرسشنامه‌‌‌های زیر استفاده ­شد:

۱- پرسشنامه بحران هویت میانسالی (ICQ): این پرسشنامه توسط رجایی، بیاضی و حبیبی‌پور (۱۳۸۷) تهیه و تدوین گردیده است. در این پرسشنامه ۵۰ سوالی بر اساس نظریه RCET تدوین گردیده است. بحران هویتی که مدنظر این پرسشنامه می‌باشد با ده نشانه که از علائم عدم اکتساب کامل هویت است قابل شناسایی خواهد بود. این نشانه ها عبارتند از بی‌هدفی، پوچی، نا امیدی، عدم اعتماد به نفس، بی ارزشی، نارضایتی از زندگی، اضطراب، غمگینی، پرخاشگری و عصبانیت. روایی این پرسشنامه توسط اساتید و متخصصان این زمینه مورد تأیید قرار گرفته است. برای محاسبه پایایی این پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شد و نتایج حاصله بیانگر پایایی بالای این آزمون(ضریب آلفا = ۹۳۱/۰) بود (رجایی، بیاضی و حبیبی پور،۱۳۸۷).

۲- مقیاس رضایت از زندگی: این مقیاس توسط دینر و همکاران در سال ۱۹۸۵ برای اندازه گیری رضایت از زندگی در بعد شناختی بهزیستی ذهنی به کار گرفته شده است. مقیاس دارای ۵ ماده است و هر ماده هفت گزینه دارد که پاسخ‌دهندگان میزان رضایت خود را از یک (کاملاً مخالفم) تا هفت (کاملاً موافقم) نشان می‌دهند. میانگین یک به معنای عدم رضایت از زندگی و میانگین هفت به معنای رضایت کامل از زندگی است. اعتبار آزمون با روش دونیمه کردن ۸۷/۰ و با روش باز آزمایی ۸۲/۰ گزارش شده است. اعتبار قابل قبولی با بهره گیری از مقیاس‌های خودگزارشی و ملاک‌های خارجی مانند گزارش همسالان، مقیاس حافظه و درجه بندی‌های بالینی گزارش شده است (پووت و همکاران، ۱۹۹۱). در تحقیق بین فرهنگی ایشی (۲۰۰۰) در بین ۳۹ کشور مورد مطالعه، الفای کرانباخ از ۴۱/۰ تا ۹۴/۰ میانگین ۷۸/۰ و انحراف معیار ۰۹/۰ گزارش شد. آلفای کرانباخ مقیاس در حجم نمونه ۸۸۸ نفری و ۷۳۱ نفری به ترتیب ۸۲/۰ و ۸۶/۰ به دست آمده است. و همچنین در بررسی‌های چندگانه اعتبار افتراقی و اعتبار همگرایی بالایی بین این مقیاس با مقیاس عاطفه مثبت و منفی مشخص شد. اعتبار فرم ایرانی آزمون به کمک مقیاسه با آزمون عاطفه مثبت و منفی مورد ارزیابی قرار گرفت و همبستگی مثبت و معنی داری با مقیاص عاطفه مثبت و همبستگی منفی معنی داری با مقیاس عاطفه منفی مشخص شد (مظفری، ۱۳۸۲). غضنفری (۱۳۸۲) با اجرای روی ۱۴۷ دانشجو پسر و دختر ایرانی و ۱۲۱ دانشجوی پسر و ختر کانادایی آلفای کانباخ ۸۸/۰ را گزارش ‌کرده‌است. شیخی و ‌همکاران (۱۳۸۹) این مقیاس را بر روی ۴۰۰ دانشجو (۲۰۰ دختر، ۲۰۰ پسر) اجرا کردند نتایج نشان داد هماهنگی درونی مقیاس برابر با ۸۵/۰ و پایایی بازآزمایی آن برابر ۷۷/۰ می‌باشد همچنین نتایج تحلیل عاملی تائیدی و اکتشافی نشان داد که مقیاس رضایت از زندگی تک عاملی است.

روش اجرای تحقیق

در این پژوهش ابتدا از میان افرادی که به کلینیک‌ مشاوره روانشناختی ارین شهر مشهد مراجعه کرده‌بودند و بر اساس نتایج مقیاس بحران هویت میانسالی، به نشانه های آسیب‌شناسی روانی مرتبط با بحران هویت میانسالی مبتلا بودند، ۱۶ نفر با بهره گرفتن از روش نمونه گیری داوطلبانه به عنوان نمونه انتخاب شدند. این افراد به صورت کاملاً تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل گمارش شدند و آزمون رضایت از زندگی بر روی آن‌ ها اجرا ‌گردید. سپس گروه آزمایش تعداد ۱۲ جلسه روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت به شیوه گروهی را دریافت کردند، اما به گروه کنترل مداخله خاصی ارائه نشد. پس از اتمام جلسات روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت به شیوه گروهی، مقیاس‌های بحران هویت میانسالی و رضایت از زندگی مجددا بر روی آزمودنی‌های هر دو گروه اجرا شد. اطلاعات حاصل از پیش آزمون و پس آزمون بر روی دو گروه با بهره گرفتن از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شدند.

روش تجزیه و تحلیل داده ها