رابینز معتقد است فرهنگ سازمانی به سیستمی از معانی مشترک که به وسیله اعضای یک سازمان حفظ می شود و یک سازمان را از سازمان های دیگر جدا می‌کند اطلاق می شود. این سیستم از معانی مشترک ‌و مجموعه ای از ویژگی های کلیدی تشکیل شده است که سازمان برای آن ارزش قائل است ( رابینز ، ۱۹۹۳، ۳۷۲ ).

بکر فرهنگ سازمانی را چنین تعریف می‌کند « فرهنگ سازمانی سیستمی از استنباط مشترک است که اعضا نسبت به یک سازمان دارند و همین ویژگی موجب تفکیک دو سازمان از یکدیگر می شود. ( قاسمی ، ۱۳۸۱ ، ۲۵۱ ) .

با توجه به تعاریف فوق و در نظر گرفتن اشتراکات این تعاریف می توان تعریفی جامع و کلی را که مورهد،گریفین ارائه نموده اند بیان داشت. آن ها عقیده دارند که :

فرهنگ سازمانی یک دسته از ارزشهاست که اغلب مورد پذیرش و تأیید قرار می گیرند، در داخل سازمان به اشخاص کمک می‌کنند تا نسبت به اقداماتی که قابل قبول تلقی می‌شوند و اقداماتی که غیر قابل قبول به حساب می‌آیند، معرفت پیدا کنند. اغلب این ارزش‌ها از طریق داستانها و سایر ابزارهای نمادین منتقل می‌شوند . ( الوانی ، غلام زاده ۱۳۸۸ ، ۲۱۳ ).

۲ – ۳ مرور ادبیات و نظریه ها :

_ نظریه و دیدگاه های علمی

رفتار سازمانی یکی از دانش های میان رشته ای است که مطالعه رفتار فرد ، گروه و سازمان را بر عهده دارد . روانشناسان با مطالعه و تلاش به شناخت رفتار فرد می پردازند . نظریه پردازان یادگیری و شخصیت ، روانشناسان بالینی و از همه بیشتر روانشناسان صنعتی و سازمانی به علم رفتار کمک کرده‌اند .

۱٫ روانشناسان سازمانی و صنعتی

روانشناسان سازمانی و صنعتی پیش از این به موضوعات خستگی ، بی حوصلگی و سایر عوامل مربوط به شرایط کاری که می‌تواند مانع عملکرد بهتر شود می پرداختند . اما به تازگی به موضوعات یادگیری ، ادراک ، شخصیت ، کارآموزی ، رهبری اثر بخش ، نیازها و عوامل انگیزشی ، رضایت شغلی ، فراگردهای تصمیم گیری ، ارزیابی عملکرد ، نگرش سنجی ، فنون گزینش کارکنان ، طراحی شغل و تنیدگی نیز توجه نشان می‌دهند . در حالی که روانشناسان توجه خود را بر فرد متمرکز کرده‌اند ؛ جامعه شناسان بر سیستم اجتماعی که در آن افراد نقش های گوناگونی را ایفا می‌کنند ، تأکید دارند . به عبارت دیگر جامعه شناسان افراد را در رابطه با دیگران مطالعه می‌کنند .

۲٫ جامعه شناسان

جامعه شناسان از طریق مطالعه رفتار گروه در سازمان بویژه سازمان‌های رسمی و پیچیده ، بیش ترین سهم را در دانش سازمانی دارند . زمینه هایی از رفتار سازمانی که جامعه شناسان سهم ارزشمندی در آن دارند عبارت است از : پویایی گروه ، فرهنگ سازمانی ، نظریه وساختار سازمان‌های رسمی ، فن آوری سازمانی ، بوروکراسی ، ارتباطات قدرت ، تضاد و رفتار میان گروهی .

۳٫ روانشناسان اجتماعی

رواشناسان اجتماعی که خود علمی میان رشته ای است و مفاهیمی از روانشناسی و جامعه شناسی را باهم تلفیق می‌کند ، بر تاثیر رفتار افراد بر یکدیگر تمرکز دارد . یکی از زمینه‌های عمده ای که بسیار مورد مطالعه روانشناسان اجتماعی قرار گرفته ، تغییر است . آن ها چگونگی ایجاد تغییر و کاهش موانع را برای پذیرش تغییر بررسی کرده‌اند . گذشته از این ، روانشناسان اجتماعی سهم عمده ای در زمینه اندازه گیری ، شناخت و تغییر نگرش‌ها ، الگوهای ارتباطی ، یافتن راه هایی که با فعالیت گروهی بتوان نیازهای فردی را برطرف کرد و فراگردهای تصمیم گیری گروهی، دارند.

۴٫ مردم شناسان

مردم شناسان برای شناخت انسان‌ها و فعالیت های آنان جوامع را بررسی می‌کنند . برای مثال مطالعه آنان روی فرهنگ ها و محیط ها به مدیران کمک می‌کند تا تفاوت در ارزش‌های اساسی ، نگرش‌ها و رفتار میان افراد از کشورهای گوناگون و در سازمان‌های مختلف را بشناسد. شناخت امروز ما از فرهنگ سازمانی ، محیط های سازمانی و تفاوت‌های فرهنگ های ملی بیشتر حاصل کار مردم شناسان یا کسانی است که روش آن ها را به کار می گیرند .

۵٫ دانشمندان علم سیاست

دانشمندان علم سیاست ، رفتار افراد و گروه ها را در محیط سیاسی مطالعه می‌کنند . مدیریت تضاد ، توزیع قدرت و چگونگی سوء استفاده از قدرت برای منافع فردی ، عناوینی هستند که به رفتار دانش سازمانی کمک می‌کنند . مدیران و دانشجویان مدیریت به طور روزافزون نسبت ‌به این واقعیت آگاه تر می‌شوند که سازمان‌ها ، دارای موجودیت سیاسی هستند. بدون نگاه از منظر سیاسی نمی توان به شناخت دقیق رفتار افراد در سازمان دست یافت .

الف – نخستین هدف از مطالعه رفتار سازمانی شناخت و تشریح رخدادهایی است که به طور منظم رخ می‌دهند ، دوم تشریح علل این رخداد ها و سوم کنترل وضعیت ها به طریقی است که رفتار مطلوب تداوم یافته و رفتار نامطلوب تکرار نشود .

ب – هدف مطالعه رفتار سازمانی نیل به اثر بخشی سازمانی است .

ج – مدیران با شناخت و مدیریت رفتار فردی ، فراگرد های گروهی ، و فراگردهای سازمانی می‌توانند به اثر بخشی سازمانی برسند ( رابینز ، ۱۹۹۳ ، ۱۸ – ۲۰ ).

فلذا در این پژوهش محقق بر آن است تا ‌به این سوال اساسی پاسخ دهد که ، عوامل سازمانی مؤثر بر بروز اعمال خلاف شئون انتظامی کدامند ؟

اننتظار می رود پاسخ ‌به این سوال بتواند در پیشگیری از بروز این گونه اعمال مؤثر واقع شود. بررسی عوامل مؤثر بر بروز رفتارهای خلاف شئون انتظامی کارکنان گشت از این جهت یک مسئله سازمانی است چون گشت انتظامی به عنوان لایه اول حفاظتی بین جرم و جامعه که می‌تواند ‌در جلوگیری از بروز جرم و ایجاد نظم و امنیت در جامعه تأثیر بسزایی داشته باشد ، دارای اهمیت ویژ ه ای است. از آنجایی که نحوه انجام وظیفه عوامل گشت کلانتری در مأموریت های انتظامی با روحیات متفاوت و ضعف عملکرد برخی ازآنان همواره ‌از مشکلات سازمان بوده و گاه اعتراض وعدم رضایت شهروندان را در پی داشته ، دغدغه خاطر سلسله مراتب را فراهم می آورد . از جمله مواردی که در خصوص عملکرد افسران گشت مورد بی توجهی واقع شده ، نپرداختن به نقش عواملی چون : انگیزه ، آموزش ، امکانات و تجهیزات ، سنوات خدمتی ، تحصیلات و … است. که نادیده گرفتن این موارد باعث بروز اعمال خلاف شئون در افسران گشت و در حالت کلی در اعمال پلیس می شود که در این تحقیق به بررسی این موارد خواهیم پرداخت .

جدول ( ۱-۱ ) : مطالعه محیطی ( درصد جرایم اتفاق افتاده در سال ۹۱ در شهر تبریز)

درصد جرایم
تعداد جرم

( برخورد نامناسب مأموران با مردم )

تعداد جرم

( رشوه )

تعداد جرم

( غیبت )

تعداد جرم

( تمارض )

مؤلفه‌ ها
۵
۱۹
۱۱
۵
۵ سال
سابقه خدمتی
۶
۷
۸
۴
بیش از ۵ سال
۵
۱۹
۱۱
۵
درجات پایین
درجه
۵
۸
۶
۳
افسران و بالاتر

۱-۳ توصیف آماری درخصوص جرایم اولویت دار و شایع ‌در کارکنان انتظامی شهر تبریز