1. 1. – سیاح، احمد، ترجمه فرهنگ بزرگ جامع نوین (المنجد)، چاپ شانزدهم، انتشارات اسلام، تهران، ۱۳۷۳، ص ۱۰۴۹٫ ↑

1. 1. – محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه، چاپ سیزدهم، انتشارات سمت، تهران، ۱۳۹۲، ص۸۰٫ ↑

1. 1. – معین، محمد، فرهنگ فارسی، چاپ چهارم ، انتشارات ساحل، تهران، ۱۳۸۶، ص ۶۴۳٫ ↑

1. 1. – قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج ۴، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۷، ص ۳۲۹٫ ↑

1. 1. – دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ج ۱۰، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، ۱۳۷۳، ص ۳۲۹٫ ↑

1. 1. – انشراح، آیه ۵٫ ↑

1. 1. – سیاح، همان، ص۲۸۴٫ ↑

1. 1. – معین، همان، ص۳۹۵٫ ↑

1. 1. – صفی‌پور، عبد الرحیم بن عبدالکریم؛ منتهی الارب فی لغه العرب؛ ج۱، ص‌۲۳۴٫ ↑

1. 1. – اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، چاپ اول، انتشارات مرتضوی، تهران، ۱۳۶۳، صص ۴۶۸- ۴۶۹٫ ↑

1. 1. – طریحی، فخر الدین؛ مجمع البحرین؛ ج ۲، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۷، ص ۲۸۸٫ ↑

1. 1. – کشوری، عیسی، کاربرد قواعد فقه در حقوق، چاپ اول، غیاث، ۱۳۷۴، ص ۲۲٫ ↑

1. 1. – جعفری لنگرودی، محمد جعغر، ترمینولوژی حقوق، چاپ هشتم، انتشارات احمدی، تهران، ۱۳۷۷، ص ۲۱۷٫ ↑

1. 1. – بهرامی احمدی، حمید، قواعد فقه، ج۱، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه امام صادق، تهران، ۱۳۹۰، ص‌۳۲۹٫ ↑

1. 1. – محقق داماد، سید مصطفی، حقوق خانواده(نکاح و انحلال آن)، چاپ وزارت ارشاد اسلامی، تهران، چاپ سوم، ۱۳۶۸، ص۳۷۱٫ ↑

1. 1. – محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه، ص ۸۱٫ ↑

1. 1. – مشایخی، قدرت الله، قاعده های فقهی، چاپ سوم، انتشارات سمت، تهران، ۱۳۷۸، ص‌۱۴۲٫ ↑

1. 1. – اسعدی، حسن، خانواده و حقوق آن ، چاپ اول، شرکت بهنشر (انتشارات آستان قدس رضوی)، ۱۳۸۷، ص۳۳۶٫ ↑

1. 1. – آذرتاش، آذرنوش، فرهنگ عربی- فارسی، نشر نی، تهران، چاپ هفتم، ۱۳۸۵، ص ۴۰۲٫ ↑

1. 1. – مصطفوی، حسن، التحقیق فی الکلمات القرآن الکریم، ج ۷، تهران، مرکز الکتاب للترجمه و النشر، چاپ اول، ۱۴۰۲ ه.ق، ص۱۱۰٫ ↑

1. 1. – نجفی، محمد حسن، جواهرالکلام، مکتبه الاسلامیه، ج ۳۲، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۷۴، ص ۲٫ ↑

1. 1. – صفایی، سید حسن _– امامی، اسد الله ، مختصر حقوق خانواده، انتشارات میزان، تهران، چاپ پانزدهم، ۱۳۸۷، ص۲۰۱٫ ↑

1. 1. – ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی نیز مقرر می‌دارد: «طلاق مخصوص عقد دائم است و زن ‌منقطع با انقضا مدت یا بذل آن از طرف شوهر از زوجیت خارج می‌شود». ↑

   

1. 1. – ایقاع، انشاء اثر حقوقی است که با یک اراده انجام می‌شود. (کاتوزیان، ناصر، اعمال حقوقی (قرارداد- ایقاع) ، چاپ هفتم، شرکت سهامی انتشار، تهران، ۱۳۷۹، ص ۴۷۱) ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق خانواده، چاپ ششم، انتشارات میزان، تهران، ۱۳۸۷، ص۲۱۹٫ ↑

1. 1. – حمیتی واقف، احمد علی، حقوق خانواده، چاپ اول، انتشارات دانش نگار، تهران، ۱۳۸۶، ص ۱۳۹٫ ↑

1. 1. – نراقی، ملا احمد، عوائد الایام، مکتبه البصیرتی، قم، ۱۴۰۸ ه.ق ، صص ۲۲ و ۲۳ . ↑

1. 1. – زراعت، عباس، قواعد فقه مدنی، چاپ دوم، انتشارات جنگل، تهران، ۱۳۹۰، ص ۱۵۹٫ ↑

1. 1. – بهرامی احمدی، حمید، همان، ص ۲۶۶٫ ↑

1. 1. – موگوئی، حاجی علی، قاعده عسر و حرج و حق زنان در طلاق، چاپ سوم، انتشارات اطلاعات، تهران، ۱۳۹۳، ص۶۳٫ ↑

1. 1. – خوانساری نجفی، موسی بن محمد، مینه الطالب (تقریرات درس آیه الله نایینی)، ج ۲، نجف، ۱۳۵۷ ه.ق، ص ۲۰۱٫ ↑

1. 1. – بهرامی احمدی، حمید، همان، ص ۲۶۶٫ ↑

1. 1. – روح الله موسوی خمینی ، الرسائل ، ج ۱ ، قم ، اسماعیلیان ، ۱۳۸۵ ه.ق، ص ۵۰ . ↑

1. 1. – محقق داماد، همان، ص ۹۴٫ ↑

1. 1. – موگوئی، همان، ص ۷۱٫ ↑

1. 1. – بهرامی احمدی، حمید، همان، ص ۲۶۷٫ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، ضمان قهری – مسئولیت مدنی، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۶۹، ص ۷۷٫ ↑

1. 1. – موگوئی، همان، ص ۷۱٫ ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، ضمان قهری – مسئولیت مدنی، همان، ص ۷۷٫ ↑

1. 1. – خوانساری نجفی، موسی بن محمد، مینه الطالب (تقریرات درس آیه الله نایینی)، ج ۲، نجف، ۱۳۵۷ ه.ق، ص۲۳۱٫ ↑

1. 1. – زراعت عباس، همان، ص ۱۶۲٫ ↑

1. 1. 1. – برای اطلاعات بیشتر ر.ک: طباطبایی یزدی، محمد کاظم، ملحقات عروه الوثقی، ج۲، مکتبه الداوری، قم، بی‌تا.↑

   

1. 1. – نراقی، ملا احمد، عوائد الایام، مکتبه البصیرتی، قم، ۱۴۰۸ ه.ق، عائده ۱۹، صص ۱۹۴- ۱۹۵٫ ↑

1. 1. – مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه، ج ۱، چاپ سوم، مدرسه الامام امیرالمؤمنین، قم، ۱۴۱۷ ه. ق، ص ۱۹۸٫ ↑

1. 1. – محقق داماد، سید مصطفی، همان، ص۹۵٫ ↑

1. 1. – زراعت، عباس، همان، ص ۱۶۰٫ ↑

1. 1. – کشوری، عیسی، همان، ص۶۳٫ ↑

1. 1. – بند ۴ ماده ۱۱۳۰ ق.م: «ضرب و شتم زوجه یا هر گونه سوء رفتار زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد». ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، مقدماتی حقوق خانواده، ص۲۶۲٫ ↑

1. 1. – امامی، سید حسن، حقوق مدنی، جلد پنجم، چاپ چهاردهم، انتشارات اسلامیه، تهران، ۱۳۸۳، ص۴۴٫ ↑

1. 1. – طاهری، حبیب‌الله، حقوق مدنی ۵ «حقوق خانواده»، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، بی‌تا، ص۲۵۹٫ ↑

1. 1. – جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، چاپ اول، مؤسسه‌ کیهان، ۱۳۷۴، ص ۹٫ ↑

1. 1. – جناتی، همان، صص ۱۱-۱۰٫ ↑

1. 1. – حسینیان، میترا، مقاله بررسی اعمال قاعده عسر و حرج در طلاق، مجله حقوقی عدالت آرای، شماره ۲ و ۳، زمستان ۱۳۸۴، ص ۱۲۸٫ ↑

1. 1. – همان، ص۱۲۹٫ ↑

1. 1. – موگوئی، همان، ص ۴۹٫ ↑

1. 1. – عبدیان، میثم، مقاله بررسی طلاق بر مبنای عسر و حرج زن‎، ص۱۲٫ ↑

1. 1. – ماده ۱۱۴۳ ق.م: طلاق بر دو قسم است: بائن و رجعی. ↑

1. 1. – صفایی، سید حسن _– امامی، اسد الله ، همان، ص ۲۵۲٫ ↑

1. 1. – برای اطلاعات بیشتر ر.ک: جعفری لنگرودی، ارث، ج ۱، ص ۲۱۹٫ ↑

1. 1. – امامی، همان، ص ۷۰٫ ↑

1. 1. – ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی. ↑

1. 1. – ماده ۱۱۴۷ قانون مدنی. ↑

1. 1. – عاملی، باقر، حقوق خانواده، چاپخانه بیست و پنجم شهریور، تهران، ۱۳۵۰، ص۹۴٫ ↑

1. 1. – ماده ۱۱۴۹ قانون مدنی. ↑

1. 1. – ماده ۲۰ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۲٫ ↑

1. 1. – ماده ۶۴۵ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵٫ ↑

1. 1. – نوری، یحیی، حقوق زن در اسلام و جهان، چاپ چهارم، مؤسسه‌ مطبوعاتی فراهانی، تهران، ۱۳۴، ص۲۲۷ و ۲۲۸٫ ↑

1. 1. – مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، چاپ هجدهم، انتشارات صدرا، اردیبهشت ۱۳۷۳، ص۲۸۲٫ ↑

1. 1. – مدنی کرمانی، عارفه، دعاوی خانوادگی، چاپ دوم، انتشارات مجد، تهران، ۱۳۸۱، ص ۱۰۰٫ ↑

مشخصات شناختی سهام‌داران:

تعصب توهم کنترل: تمایل اشخاص به تخمین کنترل بیش از حد که آن ها روی نتایج دارند. (محزون، ۱۳۸۹)

تعصب اعتماد: تمایل به اعتماد بیش از حد به توانایی برای پیش‌بینی کردن رفتار بازار به طور خاص هنگامی که با انتخاب اوراق بهادار سوداور در ارتباط باشد (همان منبع).

تعصب اسناد به خود: تمایل افراد ‌به این اعتقاد که آن ها از سایر افراد بهترند و این اعتقاد که بدشانسی با احتمال بیشتری برای افراد دیگر رخ می‌دهد (همان منبع).

مغالطه سرمایه گذاری: گوش دادن به نظرات افراد در حال اشتباه و راهنمایی گرفتن از آن ها. یکی از آسان‌ترین راه های از دست دادن پول، گوش دادن به راهنمایی‌های اقوام و آشنایان ناآگاه است. (بابایی، ۱۳۹۰)

تبادل اطلاعات: مبنای تبادل اطلاعات بین افراد (یا عناصر کارکردی)، انتقال اطلاعات است و این اطلاعات، از مجموعه ای از علامت­ها تشکیل می­ شود. به عبارت دیگر، تبادل اطلاعات مکانیسمی است که روابط انسان ‌بر اساس و به وسیله آن به وجود می ­آید و همه مظاهر فکری و وسایل انتقال و حفظ آن­ها در مکان و زمان بر پایه آن توسعه می ­یابد. فرایند تبادل اطلاعات ممکن است میان انسان و انسان، انسان و ماشین یا ماشین و ماشین باشد. در شکل تبادل اطلاعات میان انسان و ماشین، از ماشین به عنوان وسیله استفاده می­ شود و ماشین­ها نیز در سیر پیشرفت خود به درجه بالایی از تعامل با انسان می­رسند (درخشیده، ۱۳۹۱).

تورش های رفتاری: منظور از تورش رفتاری، انحراف از تصمیم گیری های درست و بهینه است. به طوری که اشخاص در فرایند تفکر و تصمیم گیری دچار خطا شوند (ریتر^[۱۹]، ۲۰۰۳).

رفتار توده ای: رفتار توده ای عبارت است از آن دسته رفتارهای سرمایه گذاران در بازار، که منجر به نادیده گرفتن پیش‌بینی ها و عقاید خود در رابطه با قیمت سهام و اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری تنها بر پایه رفتار کل بازار می شود (ایزدی نیا، حاجیان نژاد، ۱۳۸۸).

۱-۱۴-۲- تعریف عملیاتی

عدم اطمینان محیطی: درک فرد از مبهم بودن آینده معاملات از نظر بی ثباتی قیمت ها به خاطر وجود تورم، تحریم های سیاسی و تغییر در قوانین دولتی.

مشخصات شناختی سهام‌داران:

تعصب توهم کنترل: توهم سهامدار درباره اینکه بر روی تمامی پدیده ها و رویدادها کنترل داشته و نسبت ‌به این عقیده نیز پافشاری کند.

تعصب اعتماد: اعتماد بیش از اندازه به بازار و ‌گروه‌های ذینفع و پافشاری نسبت به آن.

تعصب اسناد به خود: شخص سهامدار در صورت کسب سود عوامل را به خود نسبت داده و در صورت زیان به عوامل خارج از خود و پافشاری نسبت ‌به این موضوع.

مغالطه سرمایه گذاری: استفاده از داده های غلط جهت محاسبات ، رفتارهای اشتباه آمیز در جریان فروش سهام ، ایجاد شبهه و عدم اطمینان در میان سایر سرمایه گذاران و دادن اطلاعات غلط به سرمایه گذاران.

تبادل اطلاعات: مبادله هر گونه داده و اطلاعات بین ‌گروه‌های ذینفع مخصوصاسهامداران ،کارگزاران و شرکت ها.

تورش های رفتاری: انجام فعالیت ها و رفتارهای اشتباهی و خلاف عقل و منطق که ممکن است گاهی اوقات به زیان سرمایه گذار و سهامدار تمام شود.

رفتار توده ای: خرید و فروش سهام توسط سهام‌داران بر اساس جو حاکم بر بازار و پیروی از توده اکثریت سهام‌داران.

۱-۱۵- ساختار کلی گزارش

ساختار کلی این پژوهش به طور خلاصه در شکل ۱-۳ آورده شده است.

شکل ۱-۳- ساختار کلی پژوهش

فصل دوم: مروری بر ادبیات پژوهش

مقدمه

بخش اول : مبانی نظری

بورس اوراق بهادار

مالی رفتاری

عدم اطمینان محیطی

مشخصات شناختی سهام‌داران

تبادل اطلاعات

تئوری بازار کارا

تصمیم گیری

تورش های رفتاری

رفتار توده وار

مدل مفهومی پژوهش

بخش دوم پیشینه تحقیق

مطالعات انجام شده در داخل کشور

مطالعات انجام شده در خارج کشور

۲-۱- مقدمه

تصمیم گیری های اقتصادی نیازمند اطلاعاتی است که بتوان با کمک آن ها منابع موجود و در دسترس را به گونه ای مطلوب تخصیص داد. یکی از مهمترین عوامل در تصمیم گیری صحیح، اطلاعات مناسب و مرتبط با موضوع تصمیم است که اگر به درستی فراهم و پردازش نشود، تاثیرات منفی برای فرد تصمیم گیرنده در پی خواهد داشت. بهره گیری از اطلاعات افشا شده و به عبارتی تصمیم گیری صحیح در بازار اوراق بهادار زمانی امکان پذیر است که این اطلاعات، به موقع، مربوط، با اهمیت و نیز کامل و قابل فهم باشد (درخشیده، ۱۳۹۱، ص ۶۰).

چنانچه اطلاعات فاش شده، این ویژگی ها یا بعضی از آن ها را نداشته باشد، بدون تردید ساز و کار کشف قیمت در بازار به درستی عمل نخواهد کرد و قیمت گذاری اوراق به شیوه ای مطلوب انجام نخواهد شد. وجود اطلاعات کافی در بازار و انعکاس به موقع و سریع اطلاعات در قیمت اوراق بهادار با کارایی بازار ارتباط تنگاتنگی دارد. افشای اطلاعات موجب بهبود سازوکار کشف قیمت ها و در نتیجه قیمت گذاری بهینه و افزایش امکان پیش‌بینی منطقی روند قیمت ها می شود. شفافیت، شاخص توان مدیریت در ارائه اطلاعات ضروری به شکل صحیح، روشن، به موقع و در دسترس است (همان منبع،۶۰).

به عبارتی شفافیت، منعکس کننده این مطلب است که آیا سرمایه گذاران تصویری واقعی از آنچه واقعاً در داخل شرکت روی می‌دهد دارند یا خیر)وطن پرست، ۱۳۸۷). در طی یک دهه گذشته شفاف سازی اطلاعات مالی تاثیر مهمی بر استراتژی های سرمایه گذاری سرمایه گذاران داشته است. تعداد فزاینده پژوهش های انجام شده نشان می‌دهد که در دسترس بودن و کیفیت اطلاعات مالی شرکت ها دو عامل کلیدی تاثیر گذار بر تصمیمات سرمایه گذاری سرمایه گذاران است (ونلند^[۲۰]، ۲۰۰۳). به منظور درک اثرات بالقوه شفاف سازی مالی بر رفتار سرمایه گذار، تعریف واژه شفاف سازی ضروری است (درخشیده‌، ۱۳۹۱، ص ۶۰).

ویشواناس وکافمن^[۲۱] به نقل از فلورینی ۱۹۹۸ نشان دادند که شفاف سازی نقطه مقابل پوشیدگی (پنهانی) است. پوشیدگی به معنای مخفی کردن عمل یک فرد به طور آگاهانه است، در حالی که شفاف سازی به معنای افشا کردن اعمال یک فرد به طور آگاهانه است. شفاف سازی مالی نوعی از شفافیت است که مربوط به موضوعات مالی است و شامل صحت اطلاعات، کامل بودن اطلاعات و به جا بودن آن (به موقع بودن) است (ویشواناس و کافمن، ۲۰۰۶).

در محیط سرمایه گذاری حساس امروزی، بسیاری از سرمایه گذاران بر اهمیت شفاف سازی اطلاعاتی در استراتژی های شرکت تأکید دارند. کمبود اطلاعات و عدم اطمینان، ویژگی های لاینفک علم مالی هستند، زیرا بازیگران در بازارهای سرمایه مشغول داد و ستد سرمایه گذاری و اطلاعات می‌باشند (آدماتی و فلیدر^[۲۲]، ۲۰۰۰).

ثانیاًً- از یکی از تعهدات قراردادی تخلف شده باشد.صرف وجودقرارداد برای پیدایش تقصیرقراردادی کافی نیست بلکه باید طرف قراداد از یکی از تعهدات ناشی از آن تخاف کرده باشد .

ثالثاً- بین خواهان و خوانده در دعوی مسئولیت رابطه قراردادی برقرار باشد(سوار، ۱۳۸۹، ۲۷۴ به بعد)

تقصیری که با تحقق این سه شرط محقق می‌شود تقصیر قراردادی و و دیگر تقصیرها، تقصیر خارج از قرارداد است.

حال باید دید آیا مبنا و مفهوم این دو تقصیر یکی است؟ شکی نیست که تخلف از تعهد ناشی از قرارداد یا التزام ناشی از قانون ( تکلیف قانونی) هر دوتقصیر است وموجب مسئولیت می‌گرددوتخلف از الزام قانونی یا تعهد قراردادی از حیث نظری با هم در یک گروه قرار می‌گیرند. ولی در عمل تقصیر قراردادی را چه در دانشکده‌های حقوق و چه در محاکمدادگستری در بخش قراردادهخا و تقصیر خارج از قرارداد را در بخش الزامات خارج از قرارداد بررسی و مطالعه می‌کنند. این تفکیک را قانون‌گذار پذیرفته است و مقررات دوگروه را جداگانه تنظیم ‌کرده‌است. به علاوه وجود رابطه قراردادی بیم خواهان و خوانده توجیه مناسبی برای جدا سازی دو تقصیر است (قاسم زاده ۱۳۸۸، ۵۳).

در مسئولیت‌های مبتنی بر تقصیر ، تقصیر فاعل زیان باید اثبات شود.( م. ۱ ق.م.م. و مواد ۳۳۱ به بعد ق.م.) ولی عدم اجرای تعهد قراردادی که فرض تقصیر متعهد (م. ۲۲۷ ق.م.) محسوب می‌شود وجود تقصیر را اثبات می‌کند (شهیدی ۱۳۸۳، ۲۳۸-۲۳۷).

۳-۲-۱-۲-۴- تقصیر غیر عمدی و تقصیر به عمد

چنان که گذشت تقصیر چه عمدیباشد و چه غیر عمدی مسئولیت ایجادمی کندو تقسیم مسئولیت به عمدو غیر عمد تأثیری در مسئولیت فاعل ندارد ولی بین دو مسئولیت تفاوت‌های بارزی وجود داردکه این تقسیم را توجیه می‌کند.

با وجود این چون اثبات عمد کار بس دشواری است، وقصد اضرار به دیگران را به سختی می‌توان اثبات کرد، پیشنهاد شده است که سنگینی تقصیر، اماره بر قصد اضرار وعمدی بودن تقصیر باشد تا دادرس بتواند با کارگیری آن گام مؤثری به سوی عدالت بردارد. اکنون می‌توان پیشنهاد کرد که ارتکاب هر کاری که عرفاً به ورود خسارت منتهی می‌شود در حکم عمد است وشرایط شخصی مرتکب نیز در آن دخالتی ندارد؛ مصلحت حمایت از زیان دیده وپیشگیری از هر گونه اقدام زیان بار وجود چنین اماره‌ای را توجیه می‌کند.

۳-۲-۱-۲-۵- تقصیر اخلاقی و تقصیر حقوقی (تقصیرکیفری، مدنی،اداری و عرفی)

تقصیر را به اعتبار تجاوز از هنجارهای اخلاقی یا باید و نبایدهای الزام آورحقوقی یا معیارهای عرفی به تقصیر اخلاقی و حقوقی (تقصیرکیفری، مدنی،اداری و عرفی) تقسیم کرده‌اند.

در این تقسیم نوع الزام ( خواه مثبت خواه منفی) یا هنجارهایی که نقض می‌شودمبنای نامگذاری نوع تقصیر است.

تقصیرهای قراردای نیز، از آنجا که با زیر پا گذاشتن تعهدات ناشی از قرارداد به وجود می‌آیند، در این گروه و در زمره تقصیرهای حقوقی جای می‌گیرند.

۳-۲-۱-۲-۶- تقصیر شخصی ‌و نوعی

منظور از تقصیر شخصی تجاوز از هنجارها یا باید و نبایدهای قابل انتساب به فاعل آن است.اینتقصیر مبنای مسئولیت‌های اخلاقی و کیفری است. از آنجا که تجاوز از باد و نبایدها یا نامشوع بودن عمل تقصیرکارانه وقابل انتساب بودن آن دو رکن بنیادی تقصیر شخصی است، اشخاص فاقد اراده یا دارای اراده ناقص مانند دیوانگان وکودکان مرتکب تقصیر شخصی نمی شوندومسئولیت اخلاقی و کیفری ندارند.با وجود این نظریه تقصیر شخصی در حوزه مسئولیت مدنی مورد انتقاد شدید قرار گرفته و جای خود را به تقصیر نوعب داده است.

منظور از تقصیر نوعی آن است که از رفتار یک انسان متعارف در شرایط خارجی حادثه‌ی زیان بار ، بدون سنجش و ارزیابی وضع روحی فاعل زیان، تجاوز شود.

کودک و دیوانه و اشخاص حقوقی نیز ممکن است مرتکب این تقصیر شود. برای تحقق این تقصیر لازم نیست که کار فاعل زیان قابل سرزنش باشد بلکه کافی است که از رفتار یک انسان متعارف تجاوز شود (قاسم زاده ۱۳۸۸، ۵۴).

۳-۲-۱-۲-۷- تقصیر خاص و مرتبط با حرفه

بر مبنای نظریه تقصیر نوعی معیار تمیز خطا و صواب ، رفتار یک انسان متعارف در همان شرایط خارجی حادثه است و به رفتار شخصی و درونی مرتکب توجه نمی شود. ولی هرگاه فاعل زیان دارای مهارت و تخصص ویژه‌ای باشد که دیگران از آن آگاهی ندارند وداشتن آن مهارت به گذراندن دوره های خاص و اخذ پروانه و مجوزهای ویژه‌ای نیاز دارد، دیگر نباید برای تمیز خطا و صواب در اجرای کاری که مرتبط با این گونه حرفه‌هاست با ضابطه رفتار یکانسان غیر متخصص داوری کرد بلکه در این گونه موارد باید رفتار انسان متعارف از همان شغل و حرفه ملاک عمل و معیار مقایسه قرار بگیرد.برای مثال در تشخیص خطای پزشک یاید رفتار یک پزشک متعارف را در نظر گرفت نه رفتار یک انسان غیر متخصص را. بدین مناسبت این خطاها را خطایخاص و مرتبط با حرفه می‌نامند.

با وجود این؛ هرگاه دارنده شغل یا مهارتی به کارهای معمولی و غیر مرتبط با حرفه خویشدست بزند برای تشخیص اینکه مرتکب تقصیر شده است یا نه به رفتار یک انسان متعارف توجه می‌کنند نه یک متخصص.

حال لازم است با توجه به موضوع تحقیق حاضر تقصیر پزشکان در ایرانموردمطالعه قرار گیرد.

‌در مورد تقصیر پزشکان و حرفه های مرتبط با پزشکی باید گفت حرفه یپزشکی با حیات بشر ، این برترین آفریده سروکار دارد.پس با توجه به اهمیت موضوع، شغل مهمی به شمار می‌رود و از نظر حقوقی نیز مباحث با ارزش، اختلافی و جنجالی دارد.

امروزه فقط کسانی می‌توانند حرفه پزشکی را شغل خود قرار ‌دهند که دوره های تحصیل در دانشکده های معتبر پزشکی را با موفقیت گذرانده و پروانه خاص‌ی دریافت دارند.‌بنابرین‏ ، پزشکی نیز مقررات، معیارها و عرف‌های خاصی دارد.

در اصل کار پزشک، جز در موارد استثنایی^[۵] با بستن قرارداد آغاز می‌شود و اگر چنین باشد مجاز است و جرم تلقی نمی شود (ماده ۴۹۵ ق.م.ا.) مفاد قرارداد در آنجا که قرارداد تنظیم می‌شود با قبول پزشک یا بیمارستان در موارد فوری ناظر به رعایت مقررات و نظام پزشکی و تعهد به مراقبت و مواظبت است نه تعهد به نتیجه، چه پزشک با بستن قرارداد شفای بیمار را تضمین نمی کند بلکه می‌پذیرد که آنچه در توان دارد به کار گیرد و مانند یک پزشک متعارف، که آگاه و مسلط به علم روز در حد تخصص و تحصیلات خویش است، رفتار کند.

قانون‌گذار ایران به ظاهر و به پیروی از نظر مشهور(^[۶] در فقه امامیه بر پزشکان سخت گرفته بود و تعهد آنان را تعهد به نتیجه می‌دانست. ماده ۳۱۹ ق.م.ا. مصوب ۱۳۷۵ در این باره مقرر می‌داشت:«هرگاه طبیبی گرچه حاذق و متخصص باشد در معالجه‌هایی که شخصاً انجام می‌دهد یا دستور آن را صادر می‌کند هر چند با اذن مریض یا ولی اوباشد باعث تلف جان یا نقص عضو یا خسارت مالی شود، ضامن است». این حکم ‌در مورد دامپزشک نیز در ماده ۳۲۱ ق.م.ا. مص.ب ۱۳۷۵ تکرار شده بود.

۲-۷-۲-۶- حساسیت زدایی منظم ( SD )^[99] :

همانند روش مواجهه سازی در این روش نیز برای کاهش ناراحتی، محرک های مربوط به تروما را به تدریج برای مراجع ارائه می نمایند. مراجعان ابتدا به حوادثی که کمتر استرس زا هستند تسلط می‌یابند. بعد به صورت سلسله مراتبی از کمترین تا بیشترین حوادث استرس زا به بیماران ارائه می شود. در سال های اخیر به جای اصطلاحات حساسیت زدایی منظم و غرقه سازی از اصطلاحات مواجهه سازی آرام^[۱۰۰] و مواجهه سازی سریع^[۱۰۱] استفاده می شود (فریمن، ۲۰۰۶).

۲-۷-۲-۷- آموزش جراتمندی^[۱۰۲] :

اگرچه این روش به طور مستقل برای اختلال استرس پس از سانحه، مفید نیست، اما به عنوان جزئی از روش های درمان شناختی ـ رفتاری، آموزش تلقیح استرس، و درمان پردازش شناختی، به کار می رود. در جرات آموزی به مریض آموخته می شود که در روابط بین فردی خود جراتمند^[۱۰۳] و خود مطمئن^[۱۰۴] باشد. این روش به بیماران یاد می‌دهد احساسات و عقاید خود را (چه مثبت و چه منفی) به طور مستقیم و صادقانه مطرح نمایند. اغلب، چنین آموزشی از طریق بازی نقش در جلسه درمانی و تمرین در موقعیت های واقعی مانند اولین روز شروع یک کار و رفتن به یک مصاحبه شغلی صورت می‌گیرد (فریمن، ۲۰۰۶).

۲-۷-۲-۸- پسخوراند زیستی و تن آرامی^[۱۰۵] :

این درمان ها به صورت ضمیمه ی درمان های شناختی به کار می‌روند. اما در اختلال استرس پس از سانحه، به تنهایی به صورت پایدار، مؤثر نیستند (فریمن، ۲۰۰۶).

۲-۷-۳-روان درمانی های دیگر

۲-۷-۳-۱-درمان التقاطی کوتاه مدت^[۱۰۶] :

گرسون^[۱۰۷] و همکاران، تکنیک های شناختی را به طور جالب در هم آمیختند که در بعضی جنبه ها، با درمان شناختی ـ رفتاری مبتنی بر تروما، متفاوت است. این درمان، بر معانی هیجانی بیشتر از مواجهه و استناد شناختی تأکید دارد. در این روش در مرحله میانی، بیمار روایت می نویسد و در مرحله پایانی که یک مرحله تشریفاتی جهت پایان دادن به تجربیات تروما است، درمان پایان می‌یابد. این مرحله، به هر آنچه موجب گردد مراجع به پایان دادن تجربه تروما تصمیم بگیرد، مربوط می شود (گرسون، ۲۰۰۰).

۲-۷-۳-۲- روان درمانی روان پویایی ^[۱۰۸]:

علی رغم کاربرد گسترده این روش، هیچ شواهدی از این رویکرد حمایت نمی کند یا شواهد خیلی کمی از آن حمایت می‌کند. فقط یک کوشش ‌در مورد روان پویایی کوتاه مدت (BPP)^[109] وجود دارد که در این مطالعه، ۱۸ جلسه BPP را با حساسیت زدایی منظم، هیپنوتراپی و کنترل گروه انتظار مقایسه ‌کرده‌است. در این میان BPP فقط ‌در مورد حاشیه ای از لیست انتظار مؤثر بوده است (بروم و دفارس^[۱۱۰]، ۱۹۸۹).

۲-۷-۳-۳- گروه درمانی ها^[۱۱۱] :

از بین گروه درمانی ها، فقط گروه درمانی شناختی ـ رفتاری مورد ارزیابی قرار گرفته است. مطالعه گروه درمانی شناختی ـ رفتاری ‌در مورد زنان مبتلا به ترومای جنسی و سربازان ویتنام نشان داد که کاهش سه شاخه از نشانه های اختلال استرس پس از سانحه، در زنان مابین ۴۳% الی ۶۰ % بود. سربازان نیز بهبودی مشابهی نشان دادند. در حقیقت شواهد خیلی ضعیفی برای هر نوع گروه درمانی وجود دارد (فریمن، ۲۰۰۶).

۲-۷-۴-دیگر مداخلات روان شناختی

مشاوره، روان درمانی حمایتی، زوج درمانی، خانواده درمانی، توان بخشی اجتماعی و درمان های غیر زبانی مانند هنردرمانی همگی به عنوان رویکردهای درمانی توصیف شده اند. اما مورد ارزیابی قرار نگرفته اند. بر اساس احساس کلی و نقطه نظر بالینی، برای شرکت کننده گان خانواده درمانی خیلی مفید بوده است (فریمن، ۲۰۰۶).

۲-۷-۵-دارو درمانی

مهار کننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) نظیر سرترالین و پاروکستین به دلیل کارایی، قابل تحمل بودن و بی خطر بودنشان، خط مقدم درمان PTSD را شامل می‌شوند. داروهای SSRI علایم مربوط به تمام ‌گروه‌های علامتی PTSD را کاهش می‌دهند و علاوه بر رفع علایمی که مشابه افسردگی یا سایر اختلالات اضطرابی هستند، در بهبود علامت هایی که منحصر به PTSD می‌باشند نیز مؤثرند. بوسپیرون نیز یکی از داروهای سروتونرژیک است و ممکن است مفید باشد. اثر بخشی دو تا از داروهای سه حلقه ای یعنی ایمی پرامین و آمی تریپ تیلین در درمان PTSD، با تعدادی کارآزمایی بالینی کاملا کنترل شده تأیید شده است. داروهای دیگری که ممکن است در درمان PTSD مفید باشد، عبارت است از مهارکننده های منوآمین اکسیداز مثل فنلزین و ترازودون و داروهای ضد صرع مثل کاربامازپین و والپروات. کلونیدین و پروپرانولول که داروهایی آنتی آدرنرژیک هستند هم طبق نظریه هایی که پرکاری نورآدرنرژیک را در این اختلال مطرح می‌کنند، می‌توانند مفید باشند (کاپلان و سادوک، ۲۰۰۷).

۲-۸-حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد (EMDR)

حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد، نوعی روان درمانی است که در سال ۱۹۸۷، توسط خانم فرانسیس شاپیرو کشف شده است. حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد در برگیرنده ی عناصری از مواجهه درمانی و درمان رفتاری شناختی است که با فنون حرکات چشم، ضربات دست و تحریک شنوایی ترکیب شده است. این روش درمانی، دستیابی و پردازش مجدد خاطرات تروماتیک را در یک سبک سازگار تسریع می‌کند (شاپیرو، ۱۹۹۵).

این روش درمانی با پردازش طبیعی اطلاعات هیجانی به مغز کمک می‌کند تا ترومای گذشته از سیستم اعصاب درمانجو رها شود (شاپیرو، ۱۹۹۸).

۲-۹-پایه های نظری :

۲-۹-۱-رابطه حساسیت زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد با خواب REM^[112]

۲-۳-۱۰ مدیریت‎

درمان اولیه اسکیزوفرنی، مصادف با مصرف داروهای آنتی سایکوتیک می‌باشد، که اغلب با ترکیبی از حمایت‌های روانی و اجتماعی همراه هستند. بستری شدن در بیمارستان ممکن است برای موارد وخیم یا به طور داوطلبانه یا (در صورتی که قانون سلامت روانی به آن اجازه دهد) اجباری صورت پذیرد. بستری شدن طولانی مدت از مان شروع غیر نهادینه کردن در سال‌های دهه ۱۹۵۰ غیر طبیعی می‌باشد، هر چند هنوز هم اتفاق می‌افتد. ارتباطات خدمات پشتیبانی از جمله سر زدن به مراکز، بازدید توسط اعضای جامعۀ بهداشت روانی، حامیان اشتغال و پشتیبانی از گروه‌ها، عادی می‌باشد. برخی از شواهد نشان می‌دهد که ورزش منظم دارای اثرات مثبتی بر سلامت جسمی و روانی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی می‌باشد (کاپلان به نقل از پورافکاری، ۱۳۸۱).

۲-۳-۱۱ دارو

راه اول برای درمان اختلال روانی مرتبط با اسکیزوفرنی تجویز داروی ضد روان پریشی است، که می‌تواند علائم مثبت روان پریشی را در حدود ۷–۱۴ روز کاهش دهد. داروهای ضد روان پریشی، به هر حال، به میزان قابل توجهی نسبت به بهبود علائم منفی و اختلال در شناخت ضعیف می‌باشند. استفاده دراز مدت از این دارو، خطر عود را کاهش می‌دهد. (کاپلان به نقل از پورافکاری، ۱۳۸۱)

۲-۳-۱۲ روانی اجتماعی

شماری از مداخلات روانی اجتماعی ممکن است در درمان اسکیزوفرنی مفید باشند که عبارتند از: خانواده درمانی، ارتباط درمانی مثبت، اشتغال، بازسازی شناخت، آموزش مهارت درمان شناختی رفتاری ^[۴۷](CBT)، مداخلات اقتصادی اعتباری، و مداخلات روانی اجتماعی به منظور مواد مصرفی و کنترل وزن. خانواده درمانی یا آموزشی، که کل سیستم خانواده را نسبت به یک فرد، مخاطب قرار دهد، ممکن است عود شدن بیماری و بستری شدن در بیمارستان را کاهش دهد. شواهد و مدارک مؤثر CBT ‌در مورد کاهش علائم یا جلوگیری از عود کردن بیماری اندک می‌باشد. هنر یا درام درمانی به خوبی مورد تحقیق قرار نگرفته است. (رزنت هال،۲۰۱۰ به نقل از گنجی )

۲-۳-۱۳ پیش آگهی

اسکیزوفرنی هزینه های جانی و مالی بسیاری دارد. اسکیزوفرنی به کاهش امید به زندگی از ۱۲ – ۱۵ سال منتج می‌شود، در درجه اول به دلیل به همراه داشتن چاقی، بی حرکتی در طول زندگی روزمره، و سیگار کشیدن، افزایش میزان خودکشی نقش کمتری را ایفا می‌کند. این تفاوت‌ها در امید به زندگی بین سال‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۹۰ افزایش یافته است، و بین سال۱۹۹۰ و دهه اول قرن ۲۱ تغییر قابل ملاحظه‌ای در نظام سلامت با در دسترس بودن مراقبت‌های گسترده نداشته است (چاواستیاک ^[۴۸]۲۰۰۹ به نقل از جعفری).

اسکیزوفرنی یکی از علل عمده ناتوانی است، با فعال شدن جنون به سه دسته بیشترین ناتوانی پس از و در صدر آن پاراپلجیا و کوری تقسیم بندی می‌شود. حدود سه چهارم از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی همراه با عود کردن بیماری از ناتوانی مداومی برخوردارند. برخی از مردم به طور کامل بهبود می‌یابند و دیگران برخوردهای خوب و مناسبی در جامعه دارند. بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، به طور مستقل با پشتیبانی جامعه زندگی می‌کنند. در افراد مبتلا به جنون با توجه به قسمت اول در ۴۲٪ موارد از نتیجه خوبی در دراز مدت، نتیجه متوسط در ۳۵٪ و یک نتیجه ضعیف در ۲۷٪ برخوردارند. به نظر می‌رسد نتایج به دست آمده مرتبط با اسکیزوفرنی در در حال توسعه نسبت به کشور‌های توسعه یافته بهتر است. با این حال، این نتیجه گیری‌ها، زیر سؤال رفته‌اند.یک نرخ خودکشی بیش از حد متوسط در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی موجود می‌باشد. این مهم ۱۰٪ ذکر شده است، اما اکثر تحلیل‌های اخیر مطالعاتی و آماری در یک تجدید نظر ۴٫۹٪ برآورد کرده‌اند، که اغلب در دوران پس از شروع یا اولین زمان بستری شدن در بیمارستان اتفاق می‌افتد. در اکثر مواقع بیش از (۲۰ تا ۴۰ درصد) حداقل یک بار اقدام به خودکشی می‌کنند. انواع مختلفی از عوامل خطر وجود دارد، از جمله جنس مذکر، افسردگی، و بهرۀ هوشی بالا.(کارل بورگ ^[۴۹]،۲۰۱۰به نقل از جعفری).

اسکیزوفرنی و سیگار کشیدن یک ارتباط تنگاتنگ در مطالعات سراسر جهان از خود نشان داده‌اند. مصرف سیگار به خصوص در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بالا است، با تخمین‌های مختلف ۸۰٪ تا ۹۰٪ افراد در مقایسه با ۲۰٪ از جمعیت عمومی به طور منظم سیگاری هستند. کسانی که سیگار می‌کشند، به شدت تمایل به کشیدن سیگار دارند، و علاوه بر این دود سیگار محتوای مقدار زیادی نیکوتین است. برخی از شواهد نشان می‌دهد که احتمالاً اسکیزوفرنی پارانویید نسبت به انواع دیگر اسکیزوفرنی به منظور زندگی مستقل و عملکرد شغلی چشم انداز بهتری دارد(کلتنر و گرانت ^[۵۰]،۲۰۱۰ به نقل از جعفری).

۲-۴ اختلال دو قطبی

اختلالات خلقی از یک سلسله علائم تشکیل یافته‌اند که ‌هفته‌ها تا ماه‌ها دوام می‌یابند، و از کارکرد عادی شخص کاملا متفاوت هستند و میل به عود، معمولا به طور دوره‌ای یا چرخشی دارند. خلق ممکن است طبیعی، بالا، یا پایین باشد. شخص طبیعی طیف وسیعی از خلق‌ها را تجربه می‌کند و به همان نسبت مجموعه‌ای از تجلیات عاطفی نیز دارد. شخص عادی قادر به کنترل اخلاق و عواطف خود هست. اختلالات خلقی گروهی حالات بالینی هستند که با اختلال خلق، فقدان احساس کنترل بر خلق، و تجربه ذهنی ناراحتی شدید همراه هستند. کسانی که خلق بالا دارند (مانی یا مانیا)، حالت انبساط خاطر، پرش افکار، کاهش خواب، افزایش اعتماد به نفس، و افکار بزرگ‌منشانه نشان می‌دهند.افرادی که خلق پایین دارند (افسردگی)، با کاهش انرژی و علاقه، احساس گناه، اشکال در تمرکز، بی‌اشتهایی، و افکار مرگ و خودکشی مشخص هستند. سایر علائم و نشانه ها عبارتند از تغییر در سطح فعالیت، توانایی‌های شناختی، تکلم و اعمال نباتی (یعنی خواب، اشتها، فعالیت جنسی و سایر ریتم‌های بیولوژیک). (ساراسون و ساراسون، به نقل از: نجاریان، اصغری مقدم، دهقانی، ۱۳۷۱).

این اختلالات عملا همیشه منجر به اختلال در عملکرد شغلی، روابط اجتماعی و بین فردی می‌گردد.

بیمارانی که فقط دوره های افسردگی اساسی دارند گفته می‌شود مبتلا به اختلال افسردگی اساسی^[۵۱] (یا افسردگی یک قطبی هستند. بیمارانی که هم دوره های افسردگی دارند و هم مانی (مانیا) یا فقط دوره های مانیا دارند، دچار اختلال دوقطبی^[۵۲] هستند.

اصطلاحات مانی یک قطبی، مانی خالص^[۵۳] یا مانی نشئه‌ای^[۵۴] گاهی برای بیمارانی که دوره های افسردگی ندارند مورد استفاده قرار می‌گیرند.هیپومانی^[۵۵] دوره‌ای از علائم مانی است که واجد تمام ملاک‌های دوره منیک نیست.